Cứ vào các buổi chiều ngày thứ 5, thứ 6 hàng tuần, học viên lớp học chữ dân tộc Thái tại xã Mường Khoa, Bắc Yên, Sơn La lại tập trung tại nhà văn hóa xã tham gia học khá đông đủ. Lớp học có 36 học viên, là bí thư chi bộ, trưởng bản, trưởng, phó các tổ chức đoàn thể, chính trị xã hội của xã và các bản của xã Mường Khoa.

Lớp học chữ dân tộc Thái ở Mường Khoa

Bà Lừ Thị Hiểu, Học viên lớp học chữ dân tộc Thái tại xã Mường Khoa, Bắc Yên, Sơn La chia sẻ: “Tuy rằng tuổi cũng đã cao rồi, nhưng tôi vẫn hăng hái để tham gia học lớp chữ Thái này; vì tôi là một người con của dân tộc Thái đen nên cũng phải giữ gìn tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình. Tôi hăng hái tham gia lớp học này để truyền dạy cho con cháu sau này”.

Trên bàn mỗi học viên đầy đủ dụng cụ học tập như: bút, vở, tập tài liệu bảng chữ cái dân tộc Thái. Trên bục giảng, thầy giáo viết chữ cái mẫu đến đâu, dưới lớp học viên viết chữ vào vở cho đẹp. Lớp học càng trở nên sôi nổi, vui tươi hơn khi tiếng thầy đọc trước, học viên đồng thanh đọc theo sau. Trước khi vào buổi học mới, thầy giáo đều ôn lại và kiểm tra những từ đã học ở buổi học trước để giúp học viên nắm chắc và ghi nhớ lâu hơn.

Ông Hà Văn Thái, Học viên lớp học chữ dân tộc Thái tại xã Mường Khoa, Bắc Yên, Sơn La chia sẻ thêm “Tôi tham gia học lớp học chữ Thái, lần đầu nhìn thấy chữ Thái và được viết chữ Thái rất là khó khăn; nhưng qua 1-2 buổi học thì cũng dần dần viết được chữ Thái và ghép vần được, nhưng chưa đọc được; qua 2-3 tuần thì đã hiểu hơn. Sau khi học tôi sẽ cố gắng truyền dạy cho con cháu để con cháu học và biết được chữ, tiếng Thái của mình”.

Đây là lớp học chữ Thái đầu tiên được tổ chức tại xã Mường Khoa. Khóa học này diễn ra trong 3 tháng (từ tháng 9 đến tháng 11/2024), các học viên tham gia lớp học sẽ được học viết 19 cặp chữ Thái (gồm 19 cặp chữ cái phụ âm “tồ” và 19 nguyên âm “may”), tập đọc, ghép vần; hiểu nghĩa từ, câu; viết các câu vè, thơ,… qua sự hướng dẫn của thầy giáo không chuyên nhưng am hiểu và kinh nghiệm dạy chữ dân tộc Thái. Qua tâm sự, thầy giáo Quàng Văn Khóa, nguyên là cán bộ xã Mường Khoa, nay là chủ tịch Hội người cao tuổi của xã cho biết: học viết, đọc chữ Thái cần sự kiên trì, đam mê bởi cách phát âm và ghép vần khác nhiều so với tiếng phổ thông. Nếu không học thuộc và ghi nhớ chữ cái thì không thể ghép vần và đọc. Chữ dân tộc Thái được viết liền nhau, không có dấu chấm, dấu phẩy, không viết hoa; một phụ âm có thể kết hợp được với ba nguyên âm để cấu thành 3 từ khác nhau.

Bảng chữ cái dân tộc Thái

Ông Quàng Văn Khóa, Thầy giáo dạy lớp chữ Thái tại xã Mường Khoa, Bắc Yên, Sơn La cho biết “Các chữ cái, các dấu, cách ghép chữ và đánh vần hơi phức tạp so với chữ phổ thông; có những chữ phải đánh vần từ chữ giữa ra chữ sau mới ra chữ trước; có những câu lại đánh vần từ trước ra sau rồi vào giữa; bởi vậy anh em học thì phải kiên trì mới nhớ được”.

Trong kho tàng văn hóa của người Thái, thì chữ viết dân tộc Thái được coi là di sản kết tinh những giá trị, tinh thần của tổ tiên để lại, là báu vật vô cùng thiêng liêng và quý giá, thể hiện sự độc lập của người Thái khi có ngôn ngữ, chữ viết và tiếng nói riêng; hòa chung vào dòng chảy lịch sử, văn hóa của dân tộc Việt Nam ta từ bao đời nay. Hiện nay, chữ dân tộc Thái được lưu giữ trong những sách cổ ghi chép về văn học, lịch sử, tín ngưỡng,… của người Thái. Và chỉ có người già, người am hiểu hay sưu tầm mới biết đọc và hiểu nghĩa. 

Học viên tự học trong giờ giải lao

Ông Lừ Văn Chuyền, Chủ tịch UBND xã Mường Khoa, Bắc Yên, Sơn La nói: “Đảng bộ xã Mường Khoa đã họp, thống nhất để ra nghị quyết mở lớp học chữ Thái gắn liền với CLB văn hóa và bảo tồn văn hóa của dân tộc Thái xã Mường Khoa. Mục đích của việc mở lớp chữ Thái này là để tuyên truyền cho cán bộ và nhân dân tiếp tục tham gia học các lớp sau nữa, để truyền dạy cho các lớp thế hệ trẻ sau này biết đọc, biết viết chữ Thái của người Thái xã Mường Khoa”.

Ngày nay với sự giao thoa của nhiều nền văn hóa, chữ dân tộc Thái dần bị mai một. Cùng với việc gìn giữ, bảo tồn nền văn hóa dân tộc Thái, như: trang phục, nghệ thuật múa xòe; cấp ủy huyện Bắc Yên đã chỉ đạo xã Mường Khoa thành lập, nhân rộng các CLB văn hóa Thái, mô hình xòe Thái,… gắn với việc mở lớp dạy chữ dân tộc Thái. Việc truyền dạy chữ viết dân tộc Thái không chỉ đơn thuần là học viết, học đọc mà còn học cả kho tàng giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của người Thái. Vì vậy, những lớp học dạy chữ Thái cần được nhân rộng hơn nữa để tiếng Thái, chữ Thái tồn tại mãi với thời gian, góp phần tạo nên một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Với sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền các cấp, chúng tôi tin tưởng rằng thế hệ trẻ dân tộc Thái sẽ biết đọc, biết viết thành thạo chữ của dân tộc mình, góp phần  gìn giữ tinh hoa văn hóa của người Thái. Từ đó, có điều kiện tìm hiểu, nắm rõ hơn về kho tàng văn hóa đa dạng, phong phú được lưu truyền qua nhiều đời nay; tự tin hát những bài then, bài hát Thái, đọc vè, đồng dao bằng chính ngôn ngữ của dân tộc mình./.